In de maand waarin we de slachtoffers van de tweede wereldoorlog herdenken, kiezen we voor een boek van de maand dat in Duitsland veel stof deed opwaaien: Stella door Takis Würger.
Want mag je een roman schrijven over een oorlogsmisdadiger? Is ‘fout in de oorlog’ alleen maar kwaad of is het niet zo zwart-wit? Op de achterkant van het boek staat een citaat van de Duitse schrijver Daniel Kehlmann: “Je begint aan dit boek met scepsis, je leest het met spanning en ontzetting, je slaat het dicht met bewondering.” Dat is precies hoe wij dit boek lazen. Tussen de vele boeken die al bestaan over de oorlog is er nu weer een boek dat je verrast.
Het Boek van de maand-team over Stella
Dat grijze gebied
Het verhaal beleef je door de ogen van Friedrich, een jonge welgestelde Zwitser. In een hang naar opwinding en avontuur vertrekt hij in 1942 vanuit het neutrale Zwitserland naar Berlijn, naar eigen zeggen om de geruchten van de werkelijkheid te scheiden in ‘dat grijze gebied’. Zijn vader vertrouwde hem toe: “Er moeten ook nog goede Duitsers zijn. Volgens mij is de waarheid nergens zo in gevaar als in de oorlog”.
Eenmaal in Berlijn ontmoet hij de verleidelijke Kristin en krijgt een relatie met haar. Het blijkt om de Joodse Stella Goldschlag te gaan, een personage dat echt heeft bestaan en vele Berlijnse Joden aan de Nazi’s heeft verraden, maar dat weet Friedrich dan nog niet. Omdat geld voor hem geen rol speelt, logeert Friedrich in een luxe hotel en kan hij zelfs aan champagne, vlees en bonenkoffie komen. Met zijn Zwitserse paspoort loopt hij geen gevaar en zo lijkt de oorlog een beetje langs hem heen te gaan.
Verraad krijgt een gezicht in dit authentieke verhaal uit de Tweede Wereldoorlog
De schrijfstijl van Würger is bondig en soms zakelijk. Zo beslaat elk hoofdstuk een maand uit 1942, Würger start steeds met een opsomming van hetgeen gebeurde in de wereld, gemixt met de tien geboden van Joseph Goebbels voordat hij verder vertelt. De feiten zijn vaak gruwelijk, zeker omdat wij de afloop al kennen. Deze opzet versterkt het gegeven van Friedrich als buitenstaander: je weet dat het gebeurt, maar liever negeer je de harde werkelijkheid nog even.
Kiezen tussen twee kwaden
Als Stella kort na Friedrichs aankomst wordt opgepakt en verschrikkelijk wordt mishandeld krijgt ze een keuze: Met haar ouders op transport naar Auschwitz of een Joodse schriftvervalser verraden. Ze kiest voor het laatste en na een gedetailleerde beschrijving van de folteringen kun je haar dat als lezer bijna niet kwalijk nemen. Friedrich, die dan al tot over zijn oren verliefd is, blijft aan haar zijde.
Vooral dit gegeven, dat in de rest van het boek wordt uitgewerkt, zet aan het denken. Onder welke omstandigheden is een foute daad gerechtvaardigd? Wanneer ben je medeplichtig? Pas als je actief meehelpt of al wanneer je niets doet maar ook niets zegt? Hoe ver zou je gaan voor je eerste grote liefde? Würger laat zien dat een persoon die fout handelt niet alleen maar kwaadaardig is en dat iemand voor wie je grote sympathie hebt ook niet zonder zonden is. Een oorlog is nooit alleen een kwestie van goed of kwaad.
Een boek dat vragen stelt en je aan het denken zet, zodat we de oorlog niet vergeten
Bij verschijning in Duitsland kreeg het boek veel kritiek. Het boek zou te romantisch zijn, feit en fictie zouden teveel zijn gemixt en met dit boek zou hij de ernst van de Holocaust ontkennen. Dit is een roman, geen geschiedenisboek en dus staat het de auteur vrij om een deel van het verhaal te verzinnen. Juist deze mix van feit en fictie geeft een nieuwe kijk op de geschiedenis en stelt ons in staat te herdenken, te herinneren en met elkaar in gesprek te gaan.
Extra inspiratie: zij werden het nét niet
Lykele Muus – We doen wat we kunnen
Het verhaal van We doen wat we kunnen is op z’n minst heftig te noemen. Twee hartsvriendinnen maken een tragisch ongeluk op vakantie mee en moeten vechten voor hun leven. Wat doe je dan als ouders? Dit thema maakt dit boek uitermate geschikt voor liefhebbers van Herman Koch’s Het diner: ouders in een moreel conflict. De onderlinge relaties en intriges in het boek maken het niet te zwaar om te lezen. De schrijfstijl en dialogen dragen hier zeker aan bij.
Trent Dalton – Jongen verslindt heelal
De twaalfjarige Eli groeit op in een uithoek van het Australische Darra. Zijn moeder en stiefvader dealen heroïne en zijn broer Gus zegt geen woord. Hij schrijft letters in de lucht en weet zonder een geluid te maken precies over te brengen wat hij denkt. Als dat nog niet ontwrichtend genoeg is, is Slim Halliday hun oppas. Slim Halliday heeft bijna de helft van zijn leven achter de tralies gezeten. Ondanks alles blijft Eli een vrolijke jongen, die met een open blik naar de wereld kijkt. Alles verandert als zijn moeder wordt opgepakt en de broers noodgedwongen moeten aankloppen bij hun vervreemde vader. Trent Dalton heeft een wervelende roman geschreven, waarin vooral de menselijkheid van de personages voorop staat. Hij geeft een stem aan Slim Halliday, een van de meest beruchte criminelen van het land, die echt geleefd heeft, en echt twee keer uit de gevangenis is ontsnapt.
Marta Orriols – Met planten leren praten
Wat gebeurt er met je als je partner bij een verkeersongeluk omkomt net nadat hij jullie relatie heeft verbroken omdat hij een ander heeft. Dat is het verhaal van Met planten leren praten waarin het rouwproces heel mooi en herkenbaar wordt beschreven. De rouw om een verloren liefde krijgt een dubbele laag door de dood want wie ben jij nog als je leven twee keer instort en je leven van de laatste jaren een leugen blijkt te zijn. Hoe verwerk je dat en hoe ga je verder?
Paagman Boek van de maand
Sinds februari vorig jaar tippen onze eigen boekverkopers iedere eerste vrijdag van de maand de mooiste, ontroerendste of indrukwekkendste boeken die de afgelopen twee maanden zijn verschenen. Een panel van vier boekverkopers selecteert boeken die naar hun mening ontzettend goed zijn en het verdienen om meer gelezen te worden, maar die toch een extra zetje nodig hebben om bij het grote publiek in de kijker te komen. Een van deze boeken wordt uitgeroepen tot Paagman boek van de maand. Op de website van Paagman kun je zien welke boeken het panel eerder heeft getipt en zijn uiteraard al de boeken te bestellen.
Lees ook onze artikelen over Boek van de maand januari, februari, maart en april van 2019.
