Wat is dat toch met die afkeer of angst voor poëzie? Er zijn zoveel verschillende categorieën en genres dat er voor iedereen wel wat te vinden zou moeten zijn. Wij geven tips voor het lezen van poëzie. Hopelijk pak je daardoor dit jaar wél een poëziebundel op!
Heb jij nog nooit een poëziebundel gelezen? Of heb je het al eens geprobeerd maar vond je het niks? Beide is natuurlijk helemaal oké! Het is altijd spannend om iets nieuws te proberen, dus maak het in ieder geval niet te groot voor jezelf. Wil jij jezelf dit jaar uitdagen om iets nieuws te proberen? Lees eens poëzie! Gedichten lezen hoeft helemaal niet zo ingewikkeld en energie- of tijdrovend te zijn, maar hoe doe je dat nou eigenlijk, poëzie lezen? Wij geven tips hoe je daar mee aan de slag kunt én welke poëziebundels een goeie start zijn.
1. Wees niet onzeker over poëzie
Misschien heb jij vroeger op school wel eens poëzie moeten (voor)lezen en heb jij daar nu nog een klein trauma aan overgehouden? Op school en op de universiteit wordt meestal het werk van oudere dichters behandeld en is er geen ruimte voor moderne dichters. Vaak wordt er vooral ingegaan op de betekenis van het gedicht en de boodschap van de dichter, wat heel leerzaam kan zijn, maar wat vaak ook een vrij persoonlijke kwestie is. Bij het lezen en schrijven van een gedicht neemt iedereen z’n eigen bagage mee, waardoor er verschillende interpretaties mogelijk zijn. Een leraar die zegt dat ‘dit en dit’ de precieze boodschap van de dichter is, kan poëzie iets elitairs en afstandelijks geven. En dat is zonde! Ga er met een open mind in en vertrouw op je eigen gevoel.
2. Geef jezelf de tijd om een gedicht te ontdekken
Of je nou een klein gedichtje leest of voor een wat moeilijker exemplaar gaat. Veel gedichten zijn de moeite waard om meer dan één keer te lezen. Lees het gedicht langzaam voor aan jezelf. Doe dit hardop in je hoofd of gebruik je stem. Op die manier kan je ook beter de flow (het metrum en de cadans van het gedicht) ontdekken en laat je je misschien minder snel afschrikken door de soms ‘gekke’ opmaak. In gedichten missen meestal punten en komma’s, maar als je hardop leest kom je er achter dat je die niet hoeft te missen. De witruimte om de woorden heen laat vaak al zien waar je even een adempauze kunt nemen, omdat je daar eigenlijk een komma of punt in kunt lezen. Gedichten schrijven is spelen met taal, dus geef niet op als je het gedicht niet in één keer kunt bevatten.
3. Lees het op een manier die bij jou past
Een leuke tip om te zorgen dat je een gedicht eigen kan maken en beter kan leren begrijpen, is om het gedicht te te kopiëren en op een plek te plaatsen waar je het veel ziet. Hang het bijvoorbeeld op de koelkast! Zo kan je het iedere keer als je de koelkastdeur open trekt even op je in laten werken. Interessant experiment om te zien of jouw emotie van de dag invloed heeft op de woorden die je leest! Leest het twee, drie, vier keer of leg het weg en kom er later een keer op terug (of niet). Probeer er iedere dag één te lezen – bijvoorbeeld voor het slapen gaan – of vind een leesbuddy waar je wekelijks een paar gedichten mee gaat doornemen. Er is geen goed of fout, dus ga op zoek naar een manier waarop het bij jou past.
4. Ga op zoek naar welke thema’s en stijl jij mooi vindt
Zoals het zoeken naar de juiste manier van lezen een ontdekkingstocht is, is het vinden van de juiste thema’s en stijl dat natuurlijk ook. En het is een niet geheel onbelangrijk onderdeel ook natuurlijk! Denk eens na over wat voor programma’s op televisie of series op Netflix jij graag kijkt. En als je door Instagram scrollt: welke influencers volg je dan en over welke thema’s hebben zij het vaak? Ga op zoek naar poëzie in die thema’s! En als je dan toch op Instagram zit… wist je dat er ook een hele grote community instapoetry is? Dit soort poëzie is speciaal geschreven om te delen. De vorm bestaat meestal uit korte directe lijnen in een mooi lettertype met eventueel een afbeelding of tekening. Steeds meer instapoets hebben ook een echte dichtbundel op hun naam staan, zoals Rupi Kaur, Lang Leav en Nikita Gill. Laagdrempeliger wordt het bijna niet! Maar ga ook gewoon eens in een boekwinkel naar de poëzie-boekenkast, trek wat bundels die je aanspreken er uit en lees gewoon een stukje.
5. Leer het met vallen en opstaan!
Want uiteindelijk is ‘gewoon beginnen’ de enige manier om meer met poëzie te gaan doen. Maak je geen zorgen: poëzie lezen kun je leren. Ook jij. Het is een kwestie van proberen en uitzoeken wat voor jou de beste manier is. Blijkt een bepaald genre het helemaal niet voor jou te zijn? Dat is ook oké! Bepaalde dingen wegstrepen is ook onderdeel van het proces. Wil je eerst nog wat meer tips en tricks krijgen voordat je je gaat wagen aan poëzie? Ellen Deckwitz leert je in haar nieuwste boek Dit gaat niet over grasmaaien hoe je poëzie kunt lezen geeft in Olijven kun je lezen een cursus genieten van poëzie. Dus, ga jij de uitdaging dit jaar aan? Met deze poëzie kom jij vast een stapje verder…
1. Gezondheid! door Levi Weemoedt
Lévi Weemoedt is schrijver van tragikomische korte verhalen en gedichten, die hij als geen ander voor publiek ten gehore brengt. In 2018 stelde Özcan Akyol de bloemlezing Pessimisme kun je leren! samen, die een ongekend succes werd. Piet Piryns noemde Weemoedts wederopstanding ‘de meest opzienbarende verrijzenis sinds Lazarus’ (Nacht van de Poëzie 2019). In deze verzenbundel heeft Lévi Weemoedt de oude kluizenaar in zichzelf hervonden. Maar dat belemmert hem niet om oog te hebben voor alle gekkigheid van deze tijd – en die belachelijk te maken.
2. Gedichten van de broer van Roos door Tim Hofman
Gedichten van de broer van Roos is het poëziedebuut van BNN-presentator Tim Hofman. Je kent Tim Hofman waarschijnlijk als presentator van programma’s als Je Zal Het Maar Hebben of #BOOS of anders misschien nog als winnaar van Wie Is De Mol? 2016. Maar zijn eigenlijke passie is altijd de rijmkunst geweest: het lezen, maar vooral toch het schrijven ervan. En dat blijkt, want sinds zijn veertiende schrijft Tim al gedichten. Variërend van rijmpjes geschreven op de grap, tot heel technische stukken – maar gerust ook bijna lyrische gedichten die strak op rijm over liefde, de maatschappij of de dood gaan – neemt hij je aan de hand mee zijn hoofd in. Soms light verse, soms klassiek. Soms makkelijk, soms een puzzel. Soms zwaar, soms licht. Maar elke keer raakt het iets. Een beetje om te lachen, een beetje om te huilen.
3. Melk en honing door Rupi Kaur
De Canadese Rupi Kaur is als instagram poet de stem van haar generatie. Ze begon met het publiceren van gedichten via haar Instagram en vond zo zelf haar publiek, zonder de gebruikelijke weg af te leggen via literaire tijdschriften, de uitgeverswereld en de literaire kritiek. Haar dichtbundel Melk en honing verkocht wereldwijd meer dan 2 miljoen exemplaren. De illustraties, van de hand van de auteur, beelden de thema’s bij de gedichten uit. Melk en honing gaat over overleven en verlies. Over de ervaring van geweld, misbruik, liefde, verlies en vrouwelijkheid. Elk gedicht is de moeite waard om te herlezen. En smaken de gedichten van Rupi Kaur naar meer? Ze heeft al twee opvolgers gepubliceerd: De zon en haar bloemen en Thuis in mezelf.
4. Kattenpoëzie uit de Nederlandse literatuur
Hou je van één duidelijk thema zodat je daar tenminste niet naar op zoek hoeft in het gedicht? En hou je van katten? Dan is dit de bundel die je zoekt! Voor veel dichters is hun kattenvriend een muze. Geen dier is zo veel bezongen als de huiskat. De kat is mysterieus, houdt zijn baasje een spiegel voor en krijgt veel menselijke eigenschappen toegedicht. Met deze bundel leer je meteen vele grote namen in de Nederlandse poëziewereld kennen want het bevat gedichten van Hans Andreus, J. Bernlef, C. Buddingh’, Remco Campert, Judith Herzberg, Gerrit Komrij, Rutger Kopland, Rudy Kousbroek, Sjoerd Kuyper, Nicolaas Matsier, Jean Pierre Rawie, Astrid H. Roemer, Annie M.G. Schmidt, Rob Schouten, F. Starik, Menno Wigman, Nachoem Wijnberg, Willem Wilmink en vele anderen.
5. Kalfsvlies door Marieke Lucas Rijneveld
Grote kans dat je Marieke Lucas Rijneveld inmiddels wel kent vanwege de succesvolle debuutroman De avond is ongemak waarmee de 30-jarige Rijneveld als eerste Nederlandse auteur de International Booker Prize heeft gewonnen. Met zijn nieuwe dichtbundel Komijnsplitsers zet Marieke Lucas Rijneveld opnieuw een grote stap in zijn dichterschap. In acht afdelingen onderzoekt Rijneveld wat het betekent om te wonen: in een huis, in jezelf en in verhoudingen tot anderen. Wie of wat heb je nodig om een compleet mens te zijn? In een van de gedichten wordt verhaald over het verlangen één ruimte te zijn; iemand zoekt een brandtrap uit deze dag, trekt in plaats van een grijs vest een jongen aan. De vrees om iemand te worden die de ander niet kan hebben – ‘om de verkeerde mens om je beenderen te vormen’ – vormt het grootste gevaar voor het maar al te herkenbare en hoopvolle verlangen naar groei. In een taal die naar adem hapt en het zweet van het voorhoofd veegt, staat Komijnsplitsers als een huis.
6. Domweg gelukkig in de dapperstraat
Poëzie heeft in de Nederlandse literatuur altijd een belangrijke plaats ingenomen. En er zijn talloze gedichten die iedereen kent, of waarvan enkele regels in het gemeenschappelijk geheugen gegrift staan. Sommige regels keren steeds weer terug. In dromen (Groots en meeslepend wil ik leven!), in advertenties (Een nieuwe lente) of in verzuchtingen (Tussen droom en daad staan wetten in de weg). Allemaal regels die tot het dagelijks taalgebruik zijn gaan behoren, maar die oorspronkelijk deel uitmaakten van een gedicht. Domweg gelukkig, in de Dapperstraat bevat al die beroemde gedichten, van het allereerste begin: Hebban olla vogala, tot aan de dag van vandaag: Sterven doe je niet ineens, maar af en toe ’n beetje. Alle grote dichters uit onze literatuur én de ‘kleintjes’ die zich met één gedicht onsterfelijk hebben gemaakt zijn vertegenwoordigd.
7. Verzamelde gedichten door Joost Zwagerman
Joost Zwagerman (1963-2015) was romancier, essayist, columnist, maar in de eerste plaats dichter. Verzamelde gedichten omvat al zijn gepubliceerde bundels in één band. Langs de doofpot, De ziekte van jij en Bekentenissen van een pseudomaan benadrukken de vele maskerades en gedaantes van de jonge dichter Zwagerman. Deze bundels fungeerden als poëtisch voorland voor het bejubelde en bekroonde Roeshoofd hemelt. In Voor alles lijkt de levensangst uitzichtloos en wordt de liefde op verkwikkend originele manier bezongen. Zijn laatst voltooide, postuum uitgegeven bundel Wakend over God beschrijft de geloofsstrijd van een naamloos blijvende ik.
8. Dag en nacht door J.A. Deelder
Het werk van J.A. Deelder is net als zijn stad Rotterdam: rauw, vitaal en no-nonsense. Vijf jaar geleden stelde Ahmed Aboutaleb, burgemeester van Rotterdam, deze bloemlezing van Deelders gedichten samen. In 2020 verschijnt deze heruitgave van Dag & nacht met een nieuw voorwoord van Aboutaleb, die daarmee een ode brengt aan een ongekend literair fenomeen. Deelder stierf op 19 december 2019 te Rotterdam. Hij werd, tot zijn eigen verbazing, vijfenzeventig jaar oud. Jules Deelder is niet zo maar in één woord te vangen: Dichter, schrijver, muzikant, performer, nachtburgemeester, levenskunstenaar. Duister, belezen, vol humor. No-nonsense, een wijze zwarte raaf.
Hopelijk zit er iets voor je tussen? Bekijk hier ons uitgebreide overzicht poëzie.
