Tekst: Tess van der Zwet
Wees onzichtbaar vertelt het aangrijpende coming-of-age-verhaal van een Turks-Nederlandse jongen die opgroeit in de Bijlmer. Auteur Murat Isik werd met een prijzenregen overstroomd, terwijl het ‘nog maar’ zijn tweede roman is.
Een indrukwekkende prestatie? Absoluut. Een onverwachte winnaar? Allerminst. Isik gaf de Bijlmer een gezicht, vrouwenemancipatie een stem en Nederland een belangrijke klassieker cadeau.
Een jonge jongen die opgroeit in de Bijlmer en een ware overlevingsstrijd voert; Wees onzichtbaar is deels gebaseerd op je eigen verhaal, een jonge jongen die opgroeit in de Bijlmer en een ware overlevingsstrijd voert. Maar hoofdpersoon Metin is niet Murat. Dat levert vast wel eens verwarring op.
“Metin is een romanpersonage. Ik ben hem niet. Hij voert een overlevingsstrijd op meerdere fronten en maakt dingen mee die ik nooit heb meegemaakt en zegt dingen die ik nooit heb gezegd. Natuurlijk zijn er overeenkomsten. Zo ook met mijn vader, een atheïst en communist, een moeilijke man die vader noch echtgenoot wilde zijn en voor zichzelf leefde. En tegelijkertijd geldt: niets is zo gegaan en niets is zo gezegd. Als ik over mijn eigen leven had geschreven, zou het schrijfproces saai zijn, wat nu niet het geval was. Het was een avontuur om het boek te schrijven. Metin en de andere personages zijn met echo’s uit het verleden gecreëerd. Zo heb ik als kind veel junks en potloodventers gezien, maar in het boek heb ik het nog meer laten schuren en escaleren. Dat vond ik fascinerend om te doen. Ik stelde me gedurende het schrijven ook vaak de vraag ‘wat als?’ Bijvoorbeeld: wat als er opeens een rebel de klas binnen zou wandelen, die het opneemt voor Metin? Zou dat niet gaaf zijn?”
Toch merk je aan alles dat het jouw verhaal is, jouw observatie.
“Ik ken de Bijlmer heel goed, ben er opgegroeid en heb het zien verloederen. De komst van de junks en dealers, de leegstand: ik wilde alles per se van binnenuit beschrijven door de ogen van een kind én in al zijn rauwheid. Tegelijkertijd wilde ik ook het cliché tackelen; het was lang niet altijd een ghetto en kommer en kwel. Er waren ook veel mooie momenten: Kwaku-feesten, buiten spelende kinderen in het gras, warmte en vriendschap tussen buren, verbondenheid en vrolijkheid op straat. Als ik mij de Bijlmer herinner, schijnt de zon, zie ik de grasvelden waar we op voetbalden. Tegelijkertijd wist ik wel dat zodra het begon te schemeren, het een unheimische plek kon worden. Je wist dat je je ver moest houden van het donkere trappenhuis en hoewel mijn verzameling stripboeken in de kelderbox lag, was dat een no go-area. Dat was een junkies paradise. Maar ondanks die rauwe randjes, had je als kind veel vrijheid in de wijk.”
Mijn liefde voor die plek gaat dieper dan ik dacht
In mei won je de Libris Literatuurprijs. Hoe heb je dat ervaren?
“Het absolute hoogtepunt in mijn leven was de geboorte van mijn zoon, maar het winnen van de Libris staat toch echt op twee. Alsof ik de Champions League had gewonnen, zó voelde het.
Dat ik deze prijs in ontvangst mocht nemen in het jaar dat de Bijlmer vijftig jaar bestaat: alles kwam die dag samen. Daarom heb ik de prijs ook aan de Bijlmer opgedragen. Voor mijzelf was het een overwinning op vele gebieden, als schrijver én als mens. Mijn speech werd live op Nieuwsuur uitgezonden: als ik die opnames voorbij zie komen, krijg ik weer kippenvel. Wie het boek leest, begrijpt van hoe ver ik kom. Ik heb er hard voor gewerkt, maar het is me gelukt.”
Was er een kerstgevoel in de Bijlmer?
“Absoluut. Floyd, het vriendje van de hoofdpersoon in het boek, komt uit een christelijk gezin en is gebaseerd op een echt vriendje uit mijn jeugd. Ieder jaar nodigden ze me uit om kerst bij hen thuis te vieren of mee te gaan naar de kerk. Het is er helaas nooit van gekomen. Ik vond het altijd een fijne periode. Niet alleen was ik twee weken lang verlost van school, ook hadden we een kerstboom. Die werd in huis gehaald door mijn moeder en zusje, opgetuigd met lichtjes, kerstballen en een piek. Ook keken we samen naar kerstfilms. Helemaal zoals het hoort. Echt vieren deden we Kerstmis niet, maar we werkten wel toe naar onze eigen en enige feestdag: Oud en Nieuw.”
Oud & nieuw was altijd het absolute hoogtepunt van mijn kerstvakantie
In het boek wordt beschreven hoe de vader van Metin die dag steevast transformeert van een tiran in de ideale vader…
“Ja, ook mijn vader veranderde die dag in een heel warme man met een zachte stem, die cadeautjes voor ons meebracht. Het was voor ons een dag om naar uit te kijken, met het beste lamsvlees uit de stad en overheerlijke baklava. Het absolute hoogtepunt van mijn kerstvakantie. Ik denk aan die periodes terug als een fijne herinnering. Samenvattend klinkt het boek heel zwaar, maar er zitten ook veel vrolijke hoofdstukken in. Zo is er een scène in het boek waarbij de vader, moeder, zus en Metin tijdens Koninginnedag broodjes köfte verkopen en er veel hilarische dingen gebeuren. Het wordt een groot succes waaruit blijkt dat ze als gezin wél kunnen samenwerken.”
Het boek bevat ook veel humor. Hoe belangrijk is de toevoeging daarvan voor het verhaal?
“Essentieel! Het was een van de leukste dingen bij het schrijven. De kracht van humor kan niet vaak genoeg benadrukt worden. Er werd bij ons thuis ook heus wel gelachen, er was echt niet altijd spanning. Mijn vader was een charismatische verhalenverteller. Hij kon in lachen uitbarsten om zijn eigen verhalen en door zijn aanstekelijke lach, lachte iedereen mee. Humor is iets dat ik bij het schrijven van dit boek enorm heb kunnen ontwikkelen. Het geeft een nieuwe dimensie aan het verhaal en het is goed voor de geloofwaardigheid. Het boek is net als het leven: het is niet alleen afzien en ellende. Gelukkig valt er ook heel veel te lachen!”
Het hele interview met Murat Isik lezen? De glossy Present is verkrijgbaar in de winkels van Paagman met een Paagman Privilege Pas of lees ‘m hier online.
