In een tijd waarin kinderen het liefst achter een tablet geplakt lijken te zitten, moet het traditionele kinderboek het opnemen tegen populaire vlogs vol dansjes of challenges.
Tekst: Liesbeth Smit
Illustraties: Eva Straver
Maar wat wanneer bekende YouTubers met miljoenen views een kinderboekenserie beginnen? En hoe houden ‘ouderwetse’ kinderboeken(schrijvers) intussen moedig stand? “Laat ze vooral lekker lezen wat ze willen zodat er een vlammetje aangaat”
HET SUCCES VAN DE ZOETE ZUSJES
Het begon allemaal acht jaar geleden, toen de destijds vierjarige Saar de Zoete als woensdagmiddaghobby startte met knutsel- en bakfilmpjes op YouTube. Die wekelijkse filmpjes werden al snel populair, vertelt haar moeder Hanneke de Zoete. ‘Saar had vloggers gezien en wilde dat ook, dus hielpen mijn twee andere kinderen Janna en Bram en ik haar daarbij, omdat we er zelf ook lol in hadden.’ Zo werd met momenteel zo’n 600.000 abonnees een van de bekendste YouTubefamilies van Nederland geboren. En daar bleef het niet bij. Want inmiddels bestaan er negen (voor)leesboeken rond De Zoete Zusjes, net als twee kook-en bakboeken, een moppenboek, een kwartet-en memoriespel en drie vakantie-doeboeken. Hanneke de Zoete: ‘Vanwege ons online bereik kregen we al snel aanvragen voor samenwerkingen, waar we niet op ingingen. Maar toen Kosmos Uitgevers ons in 2019 benaderde maakte mijn hart een sprongetje. Op dat moment werkte ik al twintig jaar als juf in het basisonderwijs; een kinderboek schrijven was altijd al mijn droom. Ik wist niet of het goed genoeg was wat ik schreef, maar het eerste leesboek De Zoete Zusjes zoeken een schat stond meteen wekenlang in de bestsellerlijsten en kreeg de Kinderjuryprijs in 2021. Het succes is groot, maar ik begrijp ook dat ik in de literaire wereld niet als ‘schrijver’ wordt gezien. Tegelijkertijd weet ik dat een kind niet zo snel uit zichzelf om een boek vraagt, die gaat toch liever naar een schermpje. Mijn boeken zijn veilig en vol herkenning, daarnaast zien ze eruit als een feestje. Als kinderen daardoor lol in lezen krijgen, is mijn opzet geslaagd.’
VERSCHIL MET VROEGER
Van de kruisbestuiving tussen de wereld van YouTubers en die van het kinderboek zijn meer voorbeelden te vinden. Zo wonnen YouTubers Rutger Vink en Thomas van Grinsven met De magische halsband en De tijdmachine, hun boeken rond het hondje Paco, in respectievelijk 2022 en 2023 de Kinderjuryprijs in de categorie 6-9 jaar. Vloggers Rik en Jesper van YouTubekanaal Glowmovies lanceerden in het voorjaar van 2023 de populaire graphic novel Rik en Jesper maken er een zooitje van. En dan zijn er nog bekende Nederlanders met een kinderboekenserie, zoals tv-presentatrice Britt Dekker. Haar kanaal PaardenpraatTV op YouTube resulteerde (o.a.) in zes kinderboeken waarin de paardensport centraal staat, de illustraties maakte ze zelf. ‘Het is hartstikke leuk dat deze auteurs met hun enorme online bereik op TikTok of YouTube hun boeken tot een succes maken’, zegt Femke Geurts, acquirerend redacteur kinder- en jeugdboeken bij Uitgeverij De Fontein. ‘Ze schrijven vanuit een andere achtergrond dan traditionele kinderboekenschrijvers en weten daarmee veel kinderen te bereiken. Dat is geweldig, maar de vraag is of dit altijd tot goede boeken leidt.’
Geurts is onder andere verantwoordelijk voor de Nederlandse uitgaves van de boeken van Roald Dahl, nog steeds een klinkende naam in kinderboekenland. ‘Vroeger mocht je als kind om de zoveel tijd een boek uitzoeken in de boekwinkel of ging je naar de bibliotheek, verder kreeg je tips via mond-tot-mondreclame van klasgenootjes of een docent die iets moois voorlas in de klas. Vijfentwintig jaar geleden zagen we ook al dat schrijvers als Paul van Loon of Francine Oomen bekende mensen konden worden, maar dat kwam in de eerste plaats door hun boeken. De tijden zijn veranderd en dat is mooi. Maar voor het traditionele kinderboek is het voor een auteur die online niet bekend is, best een uitdaging om lezers te vinden. Roald Dahl’s waanzinnige oeuvre doet dat sowieso en dat blijft ook zo; vorig jaar vierden we nog de honderdste druk van Matilda met een speciale editie en volgend jaar bestaat Sjakie en de grote glazen lift alweer vijftig jaar. Maar er worden veel meer ontzettend mooie kinderboeken gemaakt door schrijvers als Jozua Douglas, Cis Meijer, Mel Wallis de Vries, Margje Woodrow en Anna Woltz. Zij zijn allemaal actief op social media, maar dat is iets anders dan het enorme bereik dat sommige YouTubers hebben. Het goede nieuws is natuurlijk dat sommigen van deze vloggers kinderen aan het lezen krijgen, als dat betekent dat ze sneller een boek pakken en met veel plezier gaan lezen juich ik dat alleen maar toe. Ik hoop natuurlijk dat ze andere boekparels vervolgens ook vinden. Want die zijn er volop.’
LEZEN IS LEZEN
Vraag dat maar aan ‘kinderboekenbaas’ Adrienne van Ruiten van de Delftse vestiging van Paagman. Want in de winkel ziet ze dagelijks hoe kinderen als eerste afvliegen op de kleurrijke en glitterende ‘YouTube-boeken’. ‘Die boeken zijn zo weg, en voor de boekhandel is dat ook leuk. Maar als je alleen op de bestsellerlijsten afgaat lijkt dat alles wat er is. Terwijl we zoveel andere mooie boeken lezen, en die schrijvers gunnen wij ook de kans. Zo heeft Het kleine heelal van Annejan Mieras mij diep geraakt. Films die nergens draaien is prachtig, en ook het prentenboek Gebakken rijst met van alles en nog wat!!! is een topper. Lezen is lezen wat mij betreft, dus als een kind bij ons een boek van Rutger en Thomas uitzoekt is dat prima. Intussen probeer ik met mijn enthousiasme kinderen van allerlei mooie boeken te voorzien, en het kan verschil maken als ik daarvoor niet meteen naar de top tien loop.’
En dat laatste is ook aan te raden voor ouders en leerkrachten, zegt Eline Rottier. Zij is oprichter van boekwijzer.com, een platform dat erop gericht is om kinderen aan het lezen te krijgen én te houden. Ze houdt daarbij een bepaalde literaire kwaliteit hoog in het vaandel. ‘Natuurlijk juich ik leesplezier in welke vorm dan ook toe, maar ik vind het ook belangrijk dat ouders en docenten via Boekwijzer zien dat er ook veel andere prachtige kinderboeken zijn. Uitgeverijen zijn zich er de afgelopen jaren veel bewuster van geworden dat ze kinderen ook vanuit hun behoefte en belevingswereld mogen aanspreken, daarom bestaat er nu bijvoorbeeld een serie als Tijgerlezen met uitzonderlijk goed geschreven boeken voor beginnende lezers of de serie BAM – Ik lees, met non-fictie over bijvoorbeeld gamen, voetballen en dieren voor die doelgroep.’
TABLETS EN TELEFOONS IN DE KAST
Het één sluit het ander ook niet uit, weet Rottier. ‘Mijn zoontje is gek op de graphic novels van Dog Man, maar ik zorg wel dat hij daarnaast iets anders ziet. Zo leest hij nu zelf ook Skip en de konijnendief en lezen we hem en zijn broer voor uit De verdwenen walvis. Mijn missie is om ouders en opvoeders ervan te overtuigen dat lezen en kinderboeken een vast onderdeel moeten zijn van de opvoeding of het beleid in de klas. En dat we de kinderen daarin van de best mogelijke boeken proberen te voorzien.’
En dat is ‘YouTubeschrijfster’ Hanneke de Zoete trouwens roerend met haar eens, al moet dat kind natuurlijk wel eerst dat boek ín zien te komen om de lol ervan te ervaren. En dat betekent toch dat telefoons en tablets geregeld de kast even in moeten om (weer) daadwerkelijk te lezen, in eerste instantie het liefst samen, zegt ze. ‘Om welk boek dat gaat maakt mij eigenlijk niet uit, laat ze vooral lekker lezen wat ze willen zodat er een vlammetje aangaat. Dan komen er vanzelf meer mooie boeken op hun pad.’ En als een YouTuber dat zegt kunnen we die boodschap met een gerust hart aan onze kinderen doorgeven. Tijdens het voorlezen, dat wel. Komt dat tablet daarna wel weer.
Dit artikel werd gepubliceerd in Present van Paagman #6. Lees de volledige editie online!
