Tekst: Judith van Ankeren
Van zijn fotoboek Before they pass away verkocht fotograaf Jimmy Nelson maar liefst 250.000 exemplaren. De opvolger Homage to humanity is zo mogelijk nog bijzonderder, want dit boek neemt je mee op een virtuele reis naar alle uithoeken van de wereld. Met een belangrijke boodschap.
Waarom wilde je dit boek maken?
“Mijn vorige boek bevatte mooie foto’s van prachtige mensen, maar had te weinig inhoud, te weinig diepte. Ook ontstond er veel discussie over, vooral online. Mensen schreven dingen als: dit is niet hoe de wereld eruit ziet, je hebt het in scène gezet, die mensen leven niet echt zo, het is niet de waarheid. Dit boek is een antwoord op die discussie en kritiek. Het is letterlijk een ode aan de mensheid.”
Maar hoe voorkom je dat je weer van onechtheid wordt beschuldigd?
“Kijk, ik kan jou op twee manieren fotograferen: tegen je zin in op zaterdagochtend, net uit je bed, in je ondergoed en met een kater. Die foto publiceer ik dan zonder jouw toestemming. Dat is de waarheid, dat is echt. Of ik maak een afspraak met je, je komt naar de studio en we zitten de hele ochtend te kletsen, je krijgt visagie en mooie belichting en ik maak tientallen foto’s, waaruit je de mooiste mag kiezen. Dat is ook de waarheid, maar dan respectvol. Veel stammen worden al jaren onaangekondigd en zonder toestemming gefotografeerd of stiekem met een telelens. Ik fotografeer alleen met respect. Iedereen wilde meewerken omdat ik oprechte interesse toonde. We hebben alles nu ook gefilmd en de mensen op de foto’s worden aan het woord gelaten. Als je het boek koopt, krijg je er een gratis app en een virtualreality-bril bij. Zodra je een foto in het boek scant met je smartphone, komt het beeld letterlijk tot leven. Je staat met mij in de omgeving waar ik heb gefotografeerd en krijgt het verhaal achter de foto te zien en te horen.”
Dit boek is letterlijk een ode aan de mensheid
Zijn het andere stammen dan de vorige keer?
‘”Driekwart had ik nog niet eerder gefotografeerd, maar ik ben ook teruggaan naar de mensen van mijn vorige boek. Ik ben met hen in gesprek gegaan over onderwerpen als: hoe zie je jezelf, wat verwacht je van de toekomst? En wat is jullie culturele betekenis voor jullie zelf en voor de rest van de wereld? Ik ben geen antropoloog, maar ik weet zeker dat deze mensen iets belangrijks te vertellen hebben. En ik heb zelf ook een boodschap.”
Wat is jouw boodschap precies?
“Die mensen die je in het boek ziet, zijn op een heel andere manier rijk dan wij. Niet op een materialistische manier, maar met culturele rijkdom, rijk aan tradities. Daar moeten we respect voor hebben. Want als we hun levenswijsheid verliezen, belanden we in culturele en menselijke armoe. En die kant lijkt het hard op te gaan. Honderd jaar geleden was er een fotograaf die ik als mijn voorbeeld beschouw: Edward Curtis. Hij fotografeerde dertig jaar lang indianenstammen in Amerika en daar maakte hij dertig boeken van. Hij wilde de verhalen vertellen van deze mensen en hun manier van leven vastleggen. Maar de Amerikanen wilden daar niets van weten. ‘Dat is het verleden, het was armoe’, werd er gezegd. Toen Curtis overleed, was hij failliet en waren bijna al zijn foto’s verbrand. Als je nu naar Amerika kijkt met alle culturele problemen die daar spelen, dan denk ik dat een belangrijke oorzaak is dat ze de connectie met het verleden zijn kwijtgeraakt. De indianen vormden een van de mooiste stammen op aarde en dat is allemaal weg. Inmiddels heeft het land drie keer zoveel wapens als mensen, en een monster als baas. En dat komt doordat ze het contact met hun oorsprong kwijt zijn. Dat denk ik, dat vind ik. En dat mag niet meer gebeuren. Ik wil de wereld wakker schreeuwen met mijn foto’s.”
Hoe vonden de gemeenschappen waarnaar je terugging het om de foto’s van zichzelf te zien?
“Ze reageerden heel positief en vonden de foto’s prachtig. Ze vertelden me dat er door mijn foto’s meer toeristen naar hun gebied waren gekomen, met het verzoek een ‘Jimmy-foto’ van ze te maken. Vroeger kwamen er misschien veertig mensen per jaar, nu vierhonderd. Hierdoor merkten ze dat ze hun cultuur te gelde kunnen maken. Het is zelfs zo dat sommige stamleden die eerder naar de stad waren vertrokken, zijn teruggekeerd naar de oorspronkelijke gemeenschap.”
Ik weet zeker dat deze mensen iets belangrijks te vertellen hebben
En hoe staan zij daarin?
“Veel van deze mensen zijn in de war. Ze stellen zichzelf de vraag: wat is rijkdom? Is dat een mooi huis en een grote auto in de stad of hier in de natuur waar alles is wat we nodig hebben? Welke richting moeten we op? Dat zijn de belangrijke kwesties waarmee ze op dit moment leven. De schatting is dat in 2050 85 procent van de wereldbevolking in een stad woont. Dat is zorgwekkend. Ik denk dat we veel beter voor de aarde zullen zorgen, als we ervaren hoe belangrijk dat is. Want op dit moment zijn we het contact met de aarde kwijt en ook met onszelf. Ik weet dat dit allemaal grote meningen van mij zijn, maar ik geloof dat oprecht. Het boek is een statement van hoe ik naar de wereld kijk en hoe ik vind dat we verder zouden moeten gaan.”
Op dit moment zijn we het contact met de aarde kwijt en ook met onszelf
Hoe heb je al die stammen gevonden en hoe wist je dat ze überhaupt bestonden?
“Voor mijn eerste boek ben ik zelf op zoek gegaan. Ik ben vijftig en heb mijn hele leven gereisd, dus ik had al veel kennis van dit soort plekken. Voor dit boek kreeg ik uitnodigingen van over de hele wereld: ‘We hebben je foto’s gezien, je moet naar deze mensen of naar die stam toegaan.’ Sommige van deze stammen waren nog nooit eerder gefotografeerd.”
Je schrijft in je boek dat je ook een persoonlijke reis maakt, wat is dat voor reis?
“Dat is de zoektocht naar mijn eigen identiteit. Dat doe ik door naar mezelf te kijken door de ogen van anderen. Die reis ben ik op mijn zeventiende begonnen, toen ik na het gymnasium voor twee jaar naar Tibet ging. Mijn ultieme doel is om van mezelf te leren houden. Dat gaat nooit helemaal lukken, maar dat is juist mooi. Het houdt me nieuwsgierig en wakker, ik blijf er door leren. Het is geen eindbestemming. Ik denk dat iedereen zijn eigen zoektocht heeft naar zelfliefde. Ons leven is heel kort en stelt niets voor als je naar de geschiedenis van de aarde kijkt. Die wetenschap is lastig, maar als je er echt van doordrongen raakt geeft het juist ook veel rust.”
Lees het hele artikel in de glossy Present van Paagman. Verkrijgbaar in de winkels van Paagman met een Paagman Privilege Pas of lees ‘m hier online.
