Boeken over wijn en de geschiedenis ervan zijn er genoeg. Maar niemand schreef ooit over wijn zoals classicus Fik Meijer en wijnboer Ilja Gort dat met Wijn als een Romein hebben gedaan.
Tekst: Tess van der Zwet
We spreken de heren via Zoom: de een vanuit zijn huis in Oegstgeest, de ander vanuit zijn wijnchâteau in Zuidwest-Frankrijk.
Hoe is deze samenwerking tot stand gekomen?
Ilja: ‘Ik bewonder Fik al heel lang. Zijn boeken heb ik al meerdere keren herlezen, het zijn net spannende romans over geschiedenis. We ontmoetten elkaar dertig jaar geleden op een receptie bij de uitgeverij. Ik was toen nog heel jong en vroeg hem allernederigst (zet hoog stemmetje op): zouden wij misschien eens samen een boek over wijn kunnen schrijven? Fik antwoordde (zet een diepe stem op): Nee jochie, dat kan echt niet, daar ben ik veel te goed voor!’
Fik: ‘Niet waar!’
Ilja: ‘Toen ben ik met de staart tussen de benen afgedropen. Een paar jaar geleden kwam Fik gelukkig terug.’
Fik: ‘Ik was altijd al geïnteresseerd geweest in wijnamforen en de handel in wijn, en wilde graag schrijven over wijn in de Griekse en Romeinse oudheid. Ik wist alleen niets over wijnbeleving. Daarom mailde ik Ilja voor adviezen. Die vroeg: wat zou je ervan denken als we samen zouden schrijven?’
Ilja: ‘Ik vroeg me af hoe het in vredesnaam mogelijk was dat wijn het zo lang heeft volgehouden. Het is 6000 jaar lang op de been gebleven en dat terwijl het in het begin te smerig voor woorden moet zijn geweest. Dat het nog steeds gedronken wordt is een wonder.’
Is dat niet een heel gekke uitspraak voor een wijnboer, -kenner en -liefhebber?
Ilja: ‘Maar het is echt zo! In de oudheid was wijn niets meer dan bocht.’
Fik: ‘Destijds waren er natuurlijk veel minder mogelijkheden om goede wijn te verbouwen dan nu. Alleen de elite kon zich exclusieve wijnen permitteren. De grote massa dronk regelrechte bocht. Eigenlijk gewoon azijn. Toch was wijn een onvervangbaar deel van het dagelijks eet- en drinkpatroon van de gehele bevolking.’
Waarom was wijn dan toch zo geliefd?
Fik: ‘Wijn bracht een prettige roes met zich mee die nergens mee te vergelijken was. De Grieken waren zo dol op wijn dat ze er zelfs een God voor in het leven riepen, Dionysus, door de Romeinen Bacchus genoemd. Als je dronk kwam je in de ‘enthousiasmos’. Letterlijk: in God.’
Kan de populariteit van wijn bestaan zonder die alcoholische roes?
Ilja: Nee, maar ‘alcoholische roes’ vind ik geen goede benaming. Wijn brengt een gevoel van welbevinden teweeg dat samengaat met smaakpalet, aroma’s en geur. Het roept een unieke sfeer op. Maar je moet er nooit te veel van drinken, dan ga je rare dingen zeggen. Drink maximaal vier glazen, geniet en maak het niet te bont.’
Toch gaan wijn en dronkenschap hand in hand. Ook in de oudheid al…
Fik: ‘Alcoholisme is van alle tijden, in die tijd werden ze ook straalbezopen.’
Ik neem aan dat dat niet in historische geschriften staat…
Fik: ‘Tegenwoordig heb je RTL Boulevard en Yvonne Coldeweijer maar in de oudheid had je bijvoorbeeld Suetonius, net zo’n roddelaar. Als je geen andere bronnen hebt, moet je hem dan negeren of hanteren? Het zijn leuke verhalen en er zal toch een kern van waarheid in zitten. 500 jaar eerder was er Alcibiades, een dandy met een enorm drinkvermogen. De avond voordat hij als commandant met de vloot naar Sicilië ging, is hij toeterzat door Athene gekacheld en heeft hij zich vreselijk misdragen. Dingen gesloopt enzo.’
Is de status van wijn vandaag de dag anders dan in de oudheid?
Ilja: ‘Welnee, wijn en status zijn al millennialang innig verbonden. Dat heb ik ook van Fik geleerd: die oude elite vond het prachtig om dure wijnen te drinken. Dat onderscheidde hen van het plebs. Vroegen ze om een Falernische wijn, het liefst heel oud, want oud was goed.’
Fik: ‘Onzin natuurlijk, want zeker in die tijd kon je dat helemaal niet goed bewaren. Er waren genoeg handelaren die zonder enig fatsoen een wijn van zogenaamd 150 jaar oud verkochten.’
Ilja: ‘Ook vandaag de dag worden er heel dure flessen wijn besteld om de tegenpartij te imponeren. Bij grote wijnevenementen zijn er altijd mensen die een fles Château Petrus van een paar duizend euro bestellen. Een beetje deftig in een glas kijken en lulkoek uitslaan is nog tot daaraan toe. Maar die gaan daar dan zo’n dikke peperdure sigaar bij zitten roken. Die dingen staan erom bekend dat ze elke vorm van smaak doden.’
Fik: ‘In de oudheid bestond hetzelfde snobisme. Alleen is de kwaliteit van wijn door de jaren heen gelukkig sterk verbeterd.’
Waren jullie het gedurende het hele schrijfproces met elkaar eens?
Ilja: ‘We hadden wat onenigheid over een heel stuk over bier. Dat moest eruit van mij.’
Fik: ‘Achteraf had je ook wel gelijk. Bier speelde geen enkele rol in de Griekse wereld. Ten eerste was de smaak van wijn veel verfijnder en ten tweede had Griekenland helemaal geen ruimte voor graanplantages. Wijn kon in het bergachtige gebied juist prima groeien. Op den duur verdween zelfs het woord bier uit hun vocabulaire.’
Wat is de kracht van jullie samenwerking?
Fik: ‘Ik ben historicus en plaats alles in een historisch perspectief. Ilja is een geweldige schrijver die daar heel los mee om weet te gaan en fictie afwisselt met feiten. Hij heeft ook humor. Ik heb me soms helemaal te pletter gelachen om zijn passages.’
Ilja: ‘Er zijn zoveel boeken over wijn, maar die bevatten voornamelijk droge, technische informatie waar je als gewone lezer weinig mee kunt. Door de elementen historie en wijn op een leuke manier op papier te zetten gaat het veel meer leven. Ik vond het heel prettig om erop los te kunnen fantaseren in de wetenschap dat het ook nog door het filter van Fik zou gaan. Uiteindelijk werd mijn warrige onzin dan toch nog kloppend!’
Fik: ‘We hebben geprobeerd om een boek te maken voor iedereen. Je hoeft geen graad in geschiedkunde of een wijndiploma te hebben.’
Ilja: ‘En daarmee hebben we duchtig en deugdelijk het gras voor de voeten van onze concurrenten weg gemaaid. Geloof me, als je dit boek hebt gelezen, hoef je al die andere boeken niet meer te raadplegen.’
