Birgit Treipl beschrijft in Schuilen tussen bamboe haar vaders jeugd in Nederlands-Indië.
Voor Schuilen tussen bamboe gaan we ruim 75 jaar terug in de tijd. Jouw vader woonde toen in Nederlands-Indië. Kan je vertellen wat er toen gebeurd is?
Mijn vader werd geboren in Bandoeng, West-Java, in 1931. Hij was het kind van een Oostenrijks emigranten echtpaar, dat daar als sinds 1910 woonde. In December 1939 verloor mijn vader zijn beide ouders en een paar maanden later brak de Tweede Wereldoorlog uit. Mijn vader en zijn familieleden werden door de Nederlandse staat aangemerkt als ‘staatsgevaarlijke burgers.’
Je vaders familie werd dus eigenlijk door Nederland als de vijand gezien. Hoe was dit voor hem?
Mijn vader was pas 9 jaar toen de oorlog uitbrak, dus hij begreep er natuurlijk niet veel van. De oorlog woedde in zijn beleving ver weg en hij vroeg zich af wat ze er in Indië mee te maken hadden. Hij was bovendien net wees geworden, en miste zijn ouders, vooral zijn moeder. Maar hij kreeg al heel snel met veel onrecht te maken. De mannelijke familieleden werden op 10 mei 1940 opgepakt en geïnterneerd, en een dag later werden alle familiebezittingen, waaronder hun familiehotel Grand Hotel Lembang – mijn vaders enige thuis – door de Nederlandse staat geconfisqueerd, verkocht en gestolen. En dit is nog maar het begin van het verhaal…
Wat heeft die geschiedenis voor invloed gehad op jouw leven?
Ik heb een onbezorgde jeugd gehad, en ik heb altijd de steun van mijn beide ouders gevoeld. Het was bij ons thuis altijd gezellig, en van een ‘oorlogstrauma’ heb ik niets gemerkt. Maar toen ik op de middelbare school zat, begon mijn vader lichamelijke klachten te ontwikkelen en viel hij nu en dan flauw. De medische wetenschap kon geen oorzaak vinden, en mijn vader besloot een psycholoog te raadplegen. Mijn vader was lange tijd geen spraakzame man. Hij had al jong geleerd te zwijgen. De psycholoog adviseerde hem zijn familiegeschiedenis op te schrijven. Bij stukjes en beetjes kwam zijn verhaal eruit. Vanaf dat moment begon mijn vader er thuis ook over te praten. Zijn verhaal heeft me vanaf dag één enorm geïntrigeerd.
Hoe was jouw band met je vader? En heb je altijd over zijn verleden kunnen praten met hem?
Ik heb altijd een goeie band met mijn vader gehad en hoewel ik – anders dan hij – een extraverte persoonlijkheid ben, zijn er de nodige overeenkomsten in karakter. Zo zoeken wij allebei de ruimte op, we zijn aanpakkers, ondernemend, en allebei emigranten. Ons gezin was belangrijk voor mijn vader. Op cruciale momenten in mijn leven stond hij naast me, of achter me, en steunde me onvoorwaardelijk, zonder er veel woorden aan vuil te maken, ook wanneer ik fouten begaan had. Hij begon pas over zijn verleden te spreken, toen mijn broer en ik oud genoeg waren om het te begrijpen. Het is een complex verhaal.
Wanneer kwam het idee om dit verhaal te gaan opschrijven?
Tijdens de middelbare school. Ik moet 17 geweest zijn, toen ik tegen mijn beste vriendin zei dat ik het op een goeie dag allemaal zou opschrijven. Zij herinnert zich dat nu nog als de dag van gisteren. Ik hield toen al van schrijven, ik was gek op Nederlandse les en talen in het algemeen, en ik schreef graag opstellen.
Je hebt voor dit boek lang met je vader gesproken. Hoe was dit voor hem? En voor jullie band?
Ik heb mijn vader geïnterviewd via Skype, elke maandag, gedurende een half jaar of zo. Ik woon in BC Canada en mijn ouders in Frankrijk en er is een tijdsverschil van 9 uur. We planden onze gesprekken steevast om 8 uur ‘s ochtends BC tijd, 17 uur Franse tijd. Het was iets om naar uit te kijken, zowel voor hem als voor mij. Mijn vader vond het erg leuk dat ik zo in zijn verleden en in de geschiedenis van Nederlands-Indië zat te graven. Er kwamen mettertijd steeds meer herinneringen bij hem naar boven. Geuren, smaken, kleuren, beelden. Het was heel bijzonder om dat mee te maken. Het ophalen van gebeurtenissen uit het verleden was soms confronterend voor hem, en er waren emotionele momenten. Het voelde heel goed om daar samen doorheen te gaan. Het hele proces heeft onze band nog verder verdiept. Onlangs scheef mijn vader mij, dat ik hem door dit boek zijn identiteit terug gegeven heb. Dat was het allergrootste compliment dat ik kon krijgen.
Denk je dat het conflict in Nederlands-Indië iets is wat vaak vergeten wordt als we denken aan de oorlog?
Ja, dat vind ik zeker. Ik wist zelf eigenlijk bar weinig van de koloniale en oorlogsgeschiedenis in Nederlands-Indië, terwijl mijn vader er notabene geboren en getogen is. Ik kan me ook niet herinneren dat ik er enig onderricht over heb gehad op school, terwijl het een belangrijk deel van de Nederlandse geschiedenis is. Pas door het gegraaf in materie voor mijn boek begonnen de puzzelstukken in elkaar te vallen.De Nederlanders die repatrieerden en de mensen die in Indië geboren waren en het land in de naoorlogse jaren verlieten – zowel Indo als wit – liepen in Nederland tegen een muur van onbegrip op. Hun verhaal deed er niet toe, hen werd het zwijgen opgelegd, want ‘de oorlog daar kon nooit erger geweest zijn dan de oorlog hier’ was de gedachte. Ook mijn vader zweeg. Ik vind het belangrijk dat alle verhalen verteld worden. De generatie van mijn vader is aan het uitsterven, en hun verhalen zullen voorgoed verloren gaan, als we ze niet opschrijven en delen.
Op donderdag 10 september zal Birgit Treipl haar boek presenteren bij Paagman Frederik Hendriklaan 217. Wil jij daar bij zijn? Laat dit dan weten via de aanmeldpagina op onze website!
