Zullen we een spelletje doen? (zo blijft het gezellig)

Tekst: Judith van Ankeren

Haard aan, kopje thee erbij en samen een spelletje doen. Gezellig toch? Ja, als kindlief de boel tenminste niet rood aangelopen door de kamer smijt. Hoe leer je ze omgaan met verliezen? En is het erg als je er zelf eigenlijk ook niet zo goed tegen kunt?

Bestel Woezel en Pip telkwartet nu bij Paagman.nl

“In de kerstvakantie doen we graag spelletjes,” vertelt Anouk (36). “Mijn zoontje Thijs van zes is alleen nogal een driftkopje. Als hij verliest gaat hij huilen en schopt hij een hele scene. Ik laat hem daarom maar altijd winnen. Toch vraag ik me af of dat wel goed is, hij moet toch leren dat verliezen ook bij het leven hoort? ”
Ja, maar niet te vroeg, vindt Tischa Neve, kinderpsycholoog, opvoedkundige en speltherapeut. “Voor kinderen tot een jaar of vijf is verliezen te moeilijk. Ze zijn heel erg op zichzelf en hun eigen belevingswereld gericht en kunnen zich nog niet in een ander verplaatsen. Spelletjes moeten in die fase in dienst staan van het kind. Laat ze lekker vaker dan één keer met de dobbelsteen gooien of een extra kaart pakken. Het gaat in deze periode om het leerproces en het samen bezig zijn, niet om het netjes volgen van de regels.”

Spelletjes moeten tot een jaar of 5 in dienst staan van het kind

Competitiedrang

Vanaf groep drie, kun je dat meer loslaten. Want tja, als ze een spelletje doen met vriendjes of vriendinnetjes zullen ze ook niet altijd winnen. Tischa Neve: “Kijk wel altijd hoe uw kind in z’n vel zit. Is hij moe of hongerig, dan is de kans op een woedeaanval of huilpartij groot wanneer hij verliest. Dan is een competitief spelletje doen meestal geen goed idee. Tenzij het een spelletjes is waar ze goed in zijn, zoals Memory of kwartetten. Winnen geeft namelijk juist een boost aan hun zelfvertrouwen. Dan zitten ze zo weer te stralen.”

Bestel Twister nu bij Paagman.nl

Het hangt ook van het kind af. Een driftkopje als Thijs zal meer moeite hebben met verliezen, dan een kind met een wat gelijkmatiger karakter. Tischa Neve: “Ik kan zelf ook niet zo goed tegen mijn verlies. Dat is niet erg, maar je moet je wel leren beheersen. Met het bordspel smijten is natuurlijk niet de bedoeling. Als mijn eigen kinderen dat doen, stop ik het spel direct. Maar ze mogen best even verdrietig of boos zijn als ze verliezen. Kinderen die slecht tegen hun verlies kunnen, hebben doorgaans een stevige competitiedrang en daar is op zich niets mis mee. Vaak doen ze namelijk ook hard hun best om te winnen, de beste te zijn. Een eigenschap waarmee ze het ver kunt schoppen.”

Kinderachtig of nuttig?

Ook vanuit evolutionair oogpunt is het niet zo gek dat veel mensen het lastig vinden om te verliezen. Een zeker fanatisme is nodig om te kunnen overleven. In de oertijd gingen jagers daardoor net even harder rennen en namen meer risico om toch die buffel te schieten.
De emoties moeten alleen niet te hoog oplopen. Kinderen leren dit vanaf een jaar of vijf, vooral doordat ze negatieve reacties krijgen als ze ‘overdreven’ reageren. Tischa Neve: “Kinderen corrigeren elkaar meestal niet zo subtiel. Juist daarom is het goed om thuis spelletjes te doen. Met ouders in de buurt om ze te troosten en duiding te geven. Het is vooral belangrijk om hun emoties te erkennen en ze te leren dat die erbij horen. Zeg niet: ‘Stel je niet zo aan, het is maar een spelletje’, maar toon begrip. En laat ook zien dat ze best trots mogen zijn als ze winnen, maar de ander niet hoeven uit te lachen. Zo leren ze om met gepaste emoties te reageren.”

Bij sommige spelletjes kan ik ontploffen als ik van het bord word geveegd

Sommige mensen leren dat echter nooit. Victor (42) is er zo eentje. “Ik ben enorm fanatiek, dus bij mij in het team zitten, is geen pretje. En bij spelletjes als Risk en Mens Erger Je Niet, kan ik ontploffen als ik van het bord word geveegd. Ik vind het heel kinderachtig van mezelf, maar me inhouden lukt niet. Ik doe dus maar geen spelletjes meer.”

Bestel Het grote Dilemma op Dinsdag spel nu bij Paagman.nl

Hoe iemand reageert, heeft naast met emotiecontrole, ook met mentale veerkracht en relativeringsvermogen te maken. De een heeft hier meer talent voor dan de ander, maar ook hier is een schone taak weggelegd voor opvoeders. Zij moeten laten zien dat inzet en plezier belangrijker zijn dan het resultaat. Victor: “Bij ons thuis was goed presteren heel belangrijk. Niet alleen op school, maar ook op het sportveld. Mijn vader kon echt boos worden als ik stond te prutsen op de tennisbaan. Ik denk wel dat ik mede daardoor zo’n beroerde verliezer ben.”

Beetje vals spelen mag

Ook al hoort verliezen erbij, een beetje doseren kan geen kwaad. Niemand vindt het leuk om achter elkaar te verliezen. Bovendien is het bij sommige spelletjes meer slikken dan bij andere. Monopoly duurt voor kleinere kinderen vaak te lang (het record is 70 dagen!). De Junior-versie is veel sneller afgelopen en voor jongere kinderen beter geschikt.
Tischa Neve: “Uno is ook een lekker snel spel, waarbij het bovendien makkelijk is om af en toe expres te verliezen. Of ze een beetje vals te laten spelen. Mijn kinderen zijn al wat ouder, dus ik laat ze vaak met een grapje weten dat ik het heus wel door heb als ze de boel belazeren. En als ze echt steeds de regels veranderen in hun eigen voordeel, zeg ik er wat van. Ze moeten toch leren dat ze niet overal mee wegkomen.”

Bestel Uno nu bij Paagman.nl

Samen spelletjes doen is dus niet alleen gezellig, maar ook nuttig. Winnen is goed voor hun zelfvertrouwen en door te verliezen komen ze er spelenderwijs achter dat tegenslag er ook bij hoort. Bovendien leren ze zo welk gedrag sociaal geaccepteerd is en wat niet door de beugel kan. Is dat net als bij Victor op volwassen leeftijd nog niet gelukt, dan is een boek lezen misschien een beter idee.

Wist je dat… verliezen letterlijk pijn doet?

Hersenwetenschapper Maarten van Boksem toonde aan dat verliezen vergelijkbaar is met fysieke pijn. In een experiment beschreven in Erasmus Magazine, liet hij zijn proefpersonen spelletjes doen, terwijl hij hun hersenactiviteit bestudeerde. Bij de verliezer kwam die sterk overeen met iemand die zich zojuist pijn had gedaan. Een spelletje verliezen lijkt wat betreft neurologische stress dus op bijvoorbeeld heel hard een teen stoten. Het deel dat actief wordt, speelt een rol bij de verwerking van beloning- en strafprikkels en spontane emotionele uitdrukkingen. Verliezen lijkt hiermee onderdeel van ons leerproces. Met behulp van straf en beloning, leren we namelijk betere keuzes maken.

Dit artikel komt uit de glossy Present van Paagman, wat tijdens de feestdagen verkrijgbaar was in de winkels van Paagman met een Paagman Privilege Pas. Lees hier de online interviews van o.a. Candy Dulfer, Tommy Wieringa en Yvon Jaspers.

Tags bij dit verhaal
Geschreven door
Meer van Redactie Paagmag

Wat is jouw smaak? 3 x waarom iedereen enge boeken zou moeten lezen

Ben jij iemand die helemaal happy wordt van een gruwelijk spannend boek,...
Lees verder