Tekst: Saskia Loomans en Naomi Kokkes
Op 26 juni is het twintig jaar geleden dat het allereerste boek, De Steen Der Wijzen, in de boekwinkels verscheen. En het bleef niet bij dat ene boek over deze tovenaarsleerling. In twintig jaar groeide Harry Potter uit tot een community, een way of life zelfs voor sommige fans. Hoe krijgt deze fantasyreeks het voor elkaar om zo’n lange periode enorm populair te worden en blijven?
26 juni 1997. De dan nog onbekende schrijfster J.K. Rowling brengt haar eerste boek uit over een Britse jongen die vertrekt naar de tovenaarsschool Zweinstein. Eerder al is het verhaal geweigerd door een aantal andere uitgeverijen en het boek is dan ook niet direct een bestseller. Binnen een jaar groeit het echter uit tot een enorme hit. Er komen vervolgversies waarvoor mensen ’s nachts bij de boekenwinkel kamperen en alle zeven delen uit de boekenreeks krijgen een even succesvolle verfilming. Hoe is dit Potter-imperium door de jaren heen ontstaan?
In die twintig jaar zijn er verschillende soorten liefhebbers ontstaan. Je hebt mensen die alle delen van de boekenreeks in hun kast hebben staan, je hebt fans die wat merchandise op hun kamer verzameld hebben én je hebt mensen die met een verkleed en met een toverstokje in de hand naar Harry Potterbeurzen gaan. Wat drijft hen en hoe is het gesteld met de Pottergekte in het nuchtere Nederland?
De expo is Utrecht is slechts een klein deel van de kolossale filmsets en decorstukken die zijn gebruikt. Wie echt midden in de Harry Potter-manie wil zitten kan een bezoekje brengen aan de Warner Bros Studios in Londen. Hier zijn namelijk de “Making of Harry Potter” tours te vinden.
De waaromvraag blijft. Van fans weten we inmiddels waar hun liefde voor de tovenaar vandaan komt maar waarom nou juist deze reeks? Andere fantasyverhalen als The Hunger Games en The Lord of the Rings sloegen ook enorm aan maar bereikten nooit het level dat J.K. Rowling wel wist te bereiken. Volgens hoogleraar literatuurstudies aan de universiteit van Tilburg Helga van Lierop-Debrauwer heeft dit ook te maken met de tijd waarin de verhalen gepubliceerd werden. “In de jaren negentig was er een enorme opleving van het genre fantasy. De boeken over The Lord Of The Rings werden weer populair en onder de Nederlandse kinderen kwam Paul van Loon op als griezel- en fantasyschrijver.” Volgens Van Lierop-Debrauwer kwam dit vooral doordat we met z’n allen steeds minder religieus werden. “De kerk werd veel minder belangrijk in de samenleving maar mensen blijven altijd de behoefte houden om in ‘iets’ te geloven. Om weg te kunnen vluchten uit de dagelijkse realiteit. De fantasyverhalen boden een redelijk alternatief.”
Slimme marketingman
Het feit dat Harry Potter zijn collega’s uit The Lord Of The Rings en The Hunger Games is voorbij gevlogen heeft volgens Van Lierop-Debrauwer vooral te maken met hele slimme marketing. “Bij het eerste boek was dit natuurlijk nog niet het geval, dat was gewoon oprecht heel erg goed. Daarna heeft er een hele slimme marketingman brood in gezien die er een hele hype omheen is gaan bouwen. Op een gegeven moment was het vooral nog de hype die mensen dreef de vervolgen te kopen, niet alleen meer de boeken zelf.”
Allemaal een beetje Harry
Volgens hoogleraar Van Lierop-Debrauwer is het niet alleen het kunnen identificeren met de hoofdpersoon wat een rol speelt. “Deels wel hoor, het is niet alleen die tovenaarsleerling die op een bezem vliegt op Zweinstein. Harry Potter switcht ook regelmatig naar de ‘gewone’ wereld waar het een gewone jongen met problemen is die niet altijd gewaardeerd wordt. Daar kunnen jongeren zich wel in herkennen.” Ook wensvervulling speelt een belangrijke rol. Over Harry Potter kun je niet bepaald zeggen dat hij een saai leven heeft en veel mensen zijn ook op zoek naar een stukje spanning in hun eigen leven. “Ga jezelf maar na. Vroeger wilden we allemaal een beetje Pippi Langkous zijn. We wisten dat het niet kon, niemand kan bijvoorbeeld zo sterk zijn maar we droomden er wel van. Zo is iedereen ook een beetje Harry Potter.”
Niet alleen voor de jeugd
In eerste instantie bracht J.K. Rowling de verhalen over de avonturen op Zweinstein uit als kinderboeken. Door de jaren heen kwamen er echter ook steeds meer volwassenen die graag op de hoogte bleven van Harry’s ontwikkeling. Dat laatste is precies een van de redenen die het verhaal zo interessant maken voor volwassenen. “Bij het begin van de reeks is Harry echt nog een kind, aan het einde een jongvolwassene. Die ontwikkeling wordt heel goed weergegeven in het boek en dat interesseert mensen. Daarnaast is hij niet de klassieke superheld, hij maakt fouten en heeft het kwaad ook een beetje in zich. Voor de echte literatuurkenners zitten er nog een paar verwijzingen in naar andere boeken, bijvooorbeeld naar Mathilda van Roald Dahl”, aldus Van Lierop-Debrauwer.
26 juni mag het personage Harry Potter officieel twintig kaarsjes uitblazen. Wil je graag weten op welke Zweinstein afdeling jij thuishoort? Doe de quiz!
Ontdek bij welke afdeling van Zweinstein jij thuishoort
Dit artikel werd eerder gepubliceerd op De Nieuwsredactie
