Tekst: Jean-Pierre Geelen
Soms voelt het als de dag van gisteren, soms als een eeuwigheid geleden: de opening van de eerste Paagman-winkel, in 1951 op de ‘Fred’. In 1951 ja, dat betekent dat ons bedrijf dit jaar 70 jaar bestaat. Een mijlpaal die journalist Jean-Pierre Geelen aangreep om in onze toch wel eigenzinnige geschiedenis te duiken.
Innovatief
Opvallen en je onderscheiden zit Paagman in het dna. Grondlegger Gerard Paagman sr introduceerde in de jaren zestig al iets nieuws: optredens van schrijvers en evenementen met prominenten. Signeersessies bestonden al, maar dat schrijvers ook voordroegen of een lezing hielden, was nieuw. Tekenaar Anton Pieck en Martine Bijl hoorden tot de eerste gasten. Ze effenden het pad voor wereldsterren als Jane Fonda en Isabel Allende, die de afgelopen jaren Paagman wisten te vinden voor presentaties van hun boeken.
Ook andere evenementen zaten er al vroeg in bij Paagman. Voor een ‘Indonesië-week’ toog de gouverneur van Indonesië in riksja door de Fred. Schrijfster en familievriendin Tonke Dragt trok als sprookjesfiguur per koets van het Vredespaleis naar de winkel. Van daar was het nog maar een kleine stap naar de latere Harry Potter-nachten en kerstontbijtjes met kok Pierre Wind.
Die Groningse achternaam
Het had niet heel veel gescheeld of er had nog altijd ‘Algemene Wetenschappelijke Boekhandel’ op de gevel van Paagman gestaan. De grondlegger van het Paagman-imperium, Gerard Paagman sr, had de kleine winkel aan de Frederik Hendriklaan in 1951 overgenomen van een keten. Ook al waren er nauwelijks wetenschappelijke boeken te vinden, hij hield de benaming jaren vol. Schroom weerhield Paagman zijn naam in het vaandel te dragen: die Groningse achternaam zou niemand in Den Haag iets zeggen, dacht hij. Zo’n vijf jaar later pas ging hij overstag. Wat elke marketingdeskundige nu direct zou herkennen als unique selling point (een eigen, herkenbare naam), moest toen nog ontdekt worden. Inmiddels is Paagman al lang een begrip, de tasjes met het paars-roze logo (bedacht en ontworpen door de tweede Gerard, opvolger en zoon van oervader Gerard) kleuren al decennia het straatbeeld van Den Haag en omstreken.
Het eerste succes was te danken aan een medewerker, meneer Verduyn Lunel. De oud-leraar uit Indonesië wees Paagman op boeken over Indonesië. Al snel wist de groeiende Indische gemeenschap van Den Haag de winkel te vinden. Paagman maakte naam.
Family affair
In het familiebedrijf werkten diverse gezinsleden mee. ‘Oma’ Paagman – (92 jaar) – herinnert zich hoe haar man (overleden in 1982) folders in de huiskamer drukte op de stencilmachine. Hun zes kinderen brachten ze rond. Zelf deed mevrouw Paagman de was van de bedrijfskleding.
Een van hun zoons, Gerard jr, begon in 1977 pal naast de boekwinkel een eigen nering in kantoorartikelen, op de plek waar die nog altijd verkrijgbaar zijn. ‘De potlodenwinkel’, zoals zijn vader het uitdrukte, was toen nog een apart filiaal en stond los van de boekwinkel.
Het is die ‘potlodenwinkel’ waarin later ook Gerards zoon Fabian kwam te werken – direct na diens afstuderen op het gymnasium en ‘ongehinderd door kennis van zaken’. Toen zijn vader in 1999 het winkelbestaan verruilde voor een leven in Canada, stond zijn zoon er alleen voor.
Tijden waren veranderd: de literaire en culturele ambities van destijds waren mooi, maar de kosten (ook voor personeel) waren te hoog. Een verzakelijking en modernisering was noodzakelijk, die dan ook volgde. Juist door zijn achtergrond in de kantoorartikelenhandel, veel commerciëler dan de traditionele boekenbranche, zag Fabian mogelijkheden, zonder de culturele en maatschappelijke component uit het oog te verliezen.
Niet veel later deed Fabians jongere zus Nadine (‘Ik heb mijn hele jeugd geroepen dat ik nooit in de zaak zou gaan werken’) haar intrede in de winkel. Het werd een tijd van proberen. Nadine begon het Kicking Horse Café, waarmee Paagman een van de eerste boekhandels was die er iets anders bij ging doen dan alleen boeken verkopen. De naam was gebaseerd op de gelijknamige koffie uit de Canadese streek waar vader Gerard zich had gevestigd.
Ongehinderd door opleiding of ervaring: ‘Bij de eerste cappuccino moest ik de fabrikant van het koffieapparaat bellen om te vragen hoe dat moest’, zegt Nadine, die in de loop der jaren uitgroeide van horeca-uitbater tot operationeel directeur van het bedrijf. De rolverdeling tussen broer en zus ontstond als vanzelf: zij is meer van de werkvloer, hij van de grote beleidslijnen – ze vullen elkaar aan als communicerende vaten.
Het volledige artikel over 70 jaar Paagman zal half november verschijnen in onze najaarsglossy Present van Paagman. Present van Paagman is gratis op te halen in de winkel voor alle Paagman Privilege Pas houders vanaf 10 november 2021.
